“Chưa về Yên Tử chưa thành quả tu”

Ngọn Yên Tử còn lưu giữ nhiều di tích lịch sử với mệnh danh "đất tổ Phật giáo Việt Nam". Trên đỉnh núi thường có mây bao phủ nên ngày trước có tên gọi là Bạch Vân Sơn. Tổng chiều dài đường bộ để lên đỉnh Yên Tử khoảng 6.000m với 6 giờ đi bộ liên tục với hàng ngàn bậc đá qua những cánh rừng trúc, rừng tùng... Hành trình lên Yên Tử hôm nay khách hành hương sẽ không vất vả như xưa nhờ hệ thống cáp treo 1 lên gần Hoa Yên hoàn thành năm 2002 và hệ thống cáp treo 2 lên cổng trời do Cty CP Phát triển Tùng Lâm đầu tư đã được đưa vào sử dụng từ mùa lễ hội 2008. Cố Hòa thượng Thích Thanh Tứ là người vạch tuyến, tham gia khởi công và lên chiếc Cabin đầu tiên khai thông hệ thống tuyến cáp treo 1.

Nhà ga cáp treo công trình mô phỏng kiến trúc tháp thời Trần tăng thêm vẻ đẹp cho “non thiêng phật tử”.

Yên Tử trở thành trung tâm của Phật giáo từ khi vua Trần Nhân Tông từ bỏ ngai vàng khoác áo cà sa tu hành và thành lập một dòng Phật giáo đặc trưng của Việt Nam, đó là dòng Thiền Trúc Lâm Yên Tử và trở thành vị tổ thứ nhất với pháp danh Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông (1258-1308). Ông đã cho xây dựng hàng trăm công trình lớn nhỏ trên núi Yên Tử để làm nơi tu hành và truyền kinh, giảng đạo. Sau khi ông qua đời, người kế tục sự nghiệp là Pháp Loa Đồng Kiên Cương (1284-1330), vị tổ thứ hai của dòng Trúc Lâm. Trong 19 năm tu hành, ông đã soạn ra bộ sách Thạch thất mị ngữ và cho xây dựng 800 ngôi chùa, am, tháp lớn nhỏ trong nước với hàng nghìn pho tượng có giá trị, trong đó có những chùa nổi tiếng như viện Quỳnh Lâm, chùa Hồ Thiên ở Đông Triều... Tại trung tâm truyền giáo của Pháp Loa còn có Huyền Quang Lý Đạo Tái (1254-1334), vị tổ thứ ba của phái Trúc Lâm.

Chùa Đồng

Toạ lạc trên độ cao 1.068m, chùa Đồng (Yên Tử) đã được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam ghi nhận là ngôi chùa Đồng lớn nhất và nằm ở độ cao nhất cả nước. Đây cũng là ngôi chùa được xếp vào hàng độc đáo nhất trên thế giới. Chùa Đồng được ví như một "kỳ quan mới" tại khu danh thắng Yên Tử .

Tương truyền rằng đỉnh Yên Sơn (nơi đặt chùa Đồng) trước kia được gọi là "núi thiêng" - nơi có thể cầu mưa, hô phong hoán vũ. "Trăm năm tích đức tu hành/ Chưa đi Yên Tử chưa thành quả tu" - Yên Tử linh thiêng là thế và cũng hấp dẫn mọi người vì thế. Từ giờ trở đi, du khách thập phương đến Yên Tử sẽ được chiêm ngưỡng một "bông sen vàng" độc nhất vô nhị trên đỉnh trời. Những câu chuyện ly kỳ, huyền bí về chùa Đồng sẽ tiếp tục được truyền tụng bởi giờ đây, chùa Đồng đã trở thành "ngôi chùa của những kỷ lục"...

Chùa Đồng

“Bông sen vàng” là ngôi chùa Đồng thứ tư được xây dựng trên đỉnh núi Yên Tử. Ngôi chùa Đồng đầu tiên được xây dựng từ thời Vua Cảnh Hưng (hậu Lê, năm 1780). Ngôi chùa Đồng đầu tiên này bị thiên nhiên làm hư hại, sau đó bị kẻ gian lấy cắp. Ngôi chùa thứ hai bằng bêtông cốt đồng được dựng năm 1930, do bà Bùi Thị Mỹ (chùa Long Hoa) thiết kế. Ngôi chùa thứ ba được dựng năm 1993 từ đóng góp hảo tâm của ông Nguyễn Sơn Nam (Việt kiều Mỹ). Nhà nghiên cứu Phật giáo Trần Ngọc Hằng (Giáo hội Phật giáo VN) đánh giá: "Chùa Đồng giá trị không chỉ ở chất liệu đồng. Đồng ở đây còn phải được hiểu là chữ "đồng" trong quan niệm người Việt - đồng lòng, đồng nhất, đồng chí, đồng tâm hiệp lực. Trong thời đại mới, chữ "đồng" với ý nghĩa "đại đoàn kết" vẫn luôn là bài học của cả dân tộc. Với ý nghĩa to lớn như vậy, chắc chắn ngôi chùa Đồng lần này sẽ trường tồn cùng dân tộc".

Chùa Hoa Yên

Thường gọi là chùa Cả, tọa lạc trên núi Yên Tử, ở độ cao 516m. Chùa nguyên tên là Vân Yên, do Thiền sư Hiện Quang khai sơn. Ngài là đệ tử nối pháp của Thiền sư Thường Chiếu. Kế tiếp Thiền sư Hiện Quang là Quốc sư Trúc Lâm, Quốc sư Đại Đăng, Thiền sư Tiêu Diêu, Thiền sư Huệ Tuệ, Đại Đầu Đà Trúc Lâm tức Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông (1299) v.v...

Đại Đầu Đà Trúc Lâm thuộc thế hệ thứ 6 ở Yên Tử, nhưng đến Ngài, Ngài đã thống nhất các Thiền phái đã có thành một Thiền phái Trúc Lâm nên người đời gọi Ngài là Trúc Lâm đệ nhất Tổ.

Chùa Hoa Yên.

Ngài cho mở chùa Vân Yên to rộng, tả hữu dựng viện Phù Đồ, lầu chuông, trống, nhà dưỡng tăng, nhà khách, dưới sườn núi dựng nhà cửa suốt đến xứ Thanh Lương. Tăng đồ khắp nơi đến nghe giảng yếu chỉ Thiền tông rất đông. Chùa Vân Yên trở thành trung tâm Phật giáo thời bấy giờ.

Đến khoảng niên hiệu Hồng Đức (1470-1497), vua Lê Thánh Tông lên thăm chùa, thấy cảnh hoa nở đầy sân, bèn cho đổi tên là Hoa Yên.

Trước chùa Hoa Yên có Huệ Quang Kim Tháp xây năm 1309, an táng Xá Lợi Trần Nhân Tông, và hơn 40 ngôi tháp lớn nhỏ khác, đều là tháp cổ đời Trần.

Hệ thống chùa ở Yên Tử hiện nay đang được trùng tu, xây dựng quy mô lớn: chùa Cầm Thực, chùa Giải Oan, chùa Một Mái, chùa Bảo Sái, chùa Vân Tiêu, chùa Thiên Trúc v.v… Tuyến cáp treo từ chân núi đến gần khu vực tháp Tổ đã hoạt động từ năm 2002.

Chùa Đồng là công trình văn hóa tâm linh nổi tiếng nằm trong quần thể di tích Yên Tử, Quảng Ninh. Chùa có diện tích 20m2, tổng trọng lượng là 60 tấn được đúc hoàn toàn bằng đồng nguyên chất, nằm ở độ cao hơn 1.000m.

Di tích này được Vietkings công nhận là ngôi chùa đồng lớn nhất và nằm cao nhất cả nước. Tuy vậy, đến nay vẫn còn nhiều tranh luận xung quanh niên đại lịch sử của ngôi chùa cũng như nguyên bản của nó.

Chùa Giải Oan

Khúc hát thiền ca chùa Giải Oan

Rì rào tiếng suối giữa mây ngàn

Ngân nga chuông vọng chiều xa vắng

Cung nữ ngàn xưa tiếng thở than.

(Chùa Giải Oan - Hoàng Quang Thuận).

Chùa mới ngày nay được xây trên nền móng ngôi chùa cũ thời Trần, trên nền đàn tràng dải kết những oan hồn cung nữ đã vì vua mà trẫm mình dưới suối trước cửa chùa. Qua nhiều lần trùng tu, chùa nay được xây dựng khang trang (do nhà sư Chân Đức, Việt kiều ở Canada và các phật tử thập phương công đức tôn tạo, khởi công năm 1994, khánh thành năm 1997). Hầu hết tượng Phật ở chính điện và tượng Sư Tổ là tượng cổ của chùa xưa.

Chùa Giải Oan có cấu trúc hình chữ "đinh", bao gồm 5 gian và hậu cung. Cánh cửa bức bàn chạm khắc rất công phu theo mô típ "tứ bình", "tứ quý". Chùa mái cong lợp ngói mũi hài.

Chùa Giải Oan

Nhà thờ Mẫu được tôn tạo cuối năm 2003 để thờ thân mẫu của Đệ Nhất Tổ Trúc Lâm là Đức Nguyên Thánh Thiên Cảm Hoàng Thái Hậu. Ban thờ Mẫu có nhiều tượng cổ (trước đây thờ tại chùa cũ). Phải chăng các cung tần mỹ nữ xưa kia, sau khi trẫm mình xuống suối linh hồn của họ siêu thoát về "thiên cung", "thoải phủ" hiện thân thành Mẫu và được tôn thờ ở chốn Giải Oan này.

Theo chuyện xưa, chùa Giải Oan không chỉ là nơi lậpđàn tràng giải oan cho các cung nữ mà còn là nơi Đệ Tam Tổ Huyền Quang giải nỗi oan khuất của mình với nàng Điểm Bích, trước khi về kinh đô làm lễ sám cho triều đình (thời Vua Trần Minh Tông).

Đối với tínđồ, phật tử, chùa Giải Oan là nơi tiếp giáp với cảnh trần ai, nơi giải kết nỗi oan khiên trần tục để tâm linh siêu thoát, trở về với cảnh giới của Phật (nơi núi thiêng Yên Tử). Rời chùa Giải Oan để tiếp tục hành hương, nhìn về phía nam cỏ cây hoa lá như trải thảm, bên tai vẫn văng vẳng tiếng chuông chùa như khúc ca thiền:

Dưới lòng thung rộng sim nở hoa

Thảm cỏ rộng xanh nắng la đà

Bốn bề núi biếc mây bao phủ

Suối hát muôn đời tiếng thiền ca.

(Chín suối chung một dòng - Hoàng Quang Thuận)

Chùa Lân – Thiền viện Trúc Lâm

Năm 1293 vua Trần Nhân Tông đã cho tôn tạo, xây dựng chùa Lân khang trang lộng lẫy, chùa Lân trở thành Viện Kỳ Lân, là nơi giảng đạo, độ tăng. Ba vị sư tổ Trúc Lâm là Trần Nhân Tông, Pháp Loa và Huyền Quang thường đến đây thuyết pháp, giảng kinh. Chùa Lân xưa kia là một trong những ngôi chùa quan trọng nhất trong hệ thống chùa tháp của Thiền phái Trúc Lâm.

Trong kháng chiến chống Pháp, chùa gần như bị thiêu huỷ hoàn toàn, chỉ còn hệ thống các mộ tháp gồm 23 tháp, trong đó tháp lớn nhất là tháp mộ thiền sư Chân Nguyên (1647-1726).

Chùa Lân - Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử

Ngày 19 tháng Giêng năm Nhâm Ngọ (2002), lễ đặt đá xây dựng chùa Lân – Thiền Viện Trúc Lâm Yên Tử đã được tổ chức. Công trình được xây dựng với sự khởi xướng của hoà thượng Thích Thanh Từ, Viện trưởng Thiền Viện Trúc Lâm Đà Lạt và công đức của các tăng ni, phật tử trong, ngoài nước. Đại đức Thích Kiến Nguyệt; Đại đức Thích Tâm Thuần; Đại đức Thích Tâm Hạnh; phật tử Đào Thị Phương (Hà Nội), Trưởng Ban QLDT ông Nguyễn Trần Trương, nhà báo Nguyễn Anh Dũng là những người đầu tiên đi khảo sát và quyết định tham mưu cho Hòa thượng Thích Thanh Từ xin phép các cơ quan chức năng cho xây dựng Thiền viện. Nhân dịp ngày sinh của Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông, ngày 11 tháng 11 năm Nhâm Ngọ (2002) Chùa Lân – Thiền Viện Trúc Lâm Yên Tử được chính thức khánh thành sau hơn 10 tháng xây dựng trên diện tích gần 5 mẫu.

Chùa Lân nằm trên một quả đồi có hình dáng một con lân nằm phủ phục. Hiện thời ngõ chùa Lân vẫn còn lưu dấu tích xưa, ngõ dài, rộng, hai bên có nhiều tháp mộ các nhà sư. Các công trình chính của chùa gồm: Chính điện, Nhà thờ Tổ, Lầu trống, Lầu chuông, Nhà tăng, La Hán đường… Bài trí trong chùa đơn giản, dùng ngay chữ quốc ngữ trên các hoành phi, câu đối.

Tháp Tổ Huệ Quang

Trong toà Chính điện có tượng đồng Thích ca mâu ni nặng gần 4 tấn. Sau Chính điện, trước nhà thờ Tam tổ Trúc Lâm có tượng Bồ Đề Đạt Ma làm bằng gỗ dáng hương có nguồn gốc từ Nam Mỹ, tượng cao 3,2m, bệ đỡ cao 0,65m, chiều rộng bệ đỡ 0,95m, nặng khoảng 3,2 tấn với những đường nét chạm khắc tinh tế.

Trước sân Thiền viện đặt một quả cầu Như ý báo ân Phật bằng đá hoa cương đỏ, đường kính 1,590m, trọng lượng 6,5 tấn được lấy từ mỏ đá An Nhơn, tỉnh Quy Nhơn. Quả cầu được đặt trên một bệ đá có tiết diện vuông, nặng 4 tấn, bên ngoài là bể nước hình bát giác với tám bồn hình cánh hoa bao quanh tượng trưng cho bát chính đạo. Quả cầu đã được trung tâm Sách kỉ lục Việt Nam xác định: Quả cầu Như ý lớn nhất Việt Nam.

Hệ thống cáp treo do Cty CP phát triển Tùng Lâm đầu tư đã sẵn sàng phục vụ du khách trong mùa hội 2012.

Trong La Hán đường có bộ tượng gỗ mười tám vị La Hán được chạm khắc tinh tế, đủ các dáng điệu tư thế và lai lịch của từng vị.

Phía bên trái tháp thiền viện có một cây đa cổ thụ bảy trăm năm tuổi, cành lá sum xuê

Hải Đăng - Như Ý